Cycle of study: ماستەر Master Title (in original language): ئەرمینیا لە ململانێی زڵهێزەکاندا(95 پ.ز - 579پ.ز) Thesis\Dissertation Language: کوردی Kurdish Author(s): مهدی جلال حسین Supervisor(s): پ.ی.د. عماد عبدالقادر محمد سعید University: Soran University Faculty: فاکەڵتی ئاداب Faculty of Art Department: مێژوو\ history Field of study: مێژووی کۆن \ ancient history Year of completion: 2018 Download full text:  Keywords in Kurdish: ئەرمینیا - ململانێ - زڵهێزەکان - تیگران - فراوانخوازی Abstract in Kurdish: شوێنی جوگرافی و هەڵکەوتەی ئەرمینیا لە نێوان شارستانییەتەکانی خۆرهەڵات و خۆرئاوا بەتایبەتی ڕێگا بازرگانییەکان، و هەروەها پێگە سیاسییەکەی لە نێوان وڵاتانی زلهێزی ناوچەکە، بایەخی ئەرمینیا و ڕۆڵی دانیشتوانەکەی لە پەرەسەندنە سیاسییەکاندا دەخاتەڕو، سروشتی ئەرمینیا وایکردووە وەک قەڵایەکی ناوخۆیی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست_ بەتایبەتی لەسەردەمانی کۆن _دەربکەوێ، ئەم سروشت و پێگەی ئەرمینیا هەندێ جار بەخێر وبێر و هەندێ جاریش بە شەڕ بۆ ئەرمەنییەکان گەراوەتەوە، هەڵکەوتنی ئەرمینیاش لە سەر ڕێگای نەتەوە زلهیزەکان و هۆزە شەڕکەرەکان، وایکردبوو لە ئەنجامی پەلامارەکان بۆسەر ئەرمینیا زیانی زۆری پێ بگات، و کاریگەری لەسەر سەقامگیری و بارودۆخی ناوخۆیی هەبێت. ئەم توێژینەوەیە بەناونیشانی( ئەرمینیا لە ململانێی زڵهێزەکاندا ٩٥پ.زـ ٥٧٩ز) سێ بەشی سەرەکی لەخۆی گرتووە و هەر بەشێکیش بۆ کۆمەلێک باس دابەشکراوە، بەم شێوەیەی خوارەوە: لە بەشی یەکەم: دا پێشینەیەکێ جوگرافی و مێژوویی, كەوا لە چەند باسێک پێک هاتووە بەم شێوەیەی خوارەوە: لە باسی یەکەمدا, ناوی ئەرمینیا و شوێنی جوگرافی و رەگەزی ئەرمەنیەکانە و دابەشی دوو خاڵ کراوە, یەکەم ناوى ئەرمينيا و رەگەزی ئەرمەنیەکان و پێکهاتەی دانیشتوان, دووەم جوگرافیای ئەرمینیا, باسی دووەمیش تایبەت کراوە بە پێشینەیەکی مێژوویی ئەرمینیا لە بەشی دووەم، دا ئەرمینیا لە سەردەمی فراوانخوازيەکانی(تیگرانی گەورە) تا رووخانی دەوڵەتی پارت کە ئەمەشیان دابەشی سێ باس کراوە: باسى یەکەم, سەردەمی تیگرانی گەورە و فروانخوازیەکانی لە خۆ گرتووە. باسی دووەم, سەردەمی جێنشینەکانی تیگرانی گەورە و گاریگەری ئەرمینیا لە ململانێی رۆمانی و پارتەکان تاوەکو ساڵی 34 پ.ز, لە چەند خاڵێکدا باس لە ئەرمینیا و ململانێی رۆمانی و پارت و هەروەها شاڵاوی ئەنتونیوس بۆ سەر ئەرمینیا کراوە. باسی سێیەم, بارودۆخي سیاسی ئەرمینیا لە 33 پ.ز تا رووخانی دەوڵەتی پارت لە خۆ گرتووە. بەشی سێیەم، یش تایبەت کراوە بە بارودۆخی سیاسی ئەرمینیا لەسەردەمی (ساسانيەكان) و ململانێی لەسەری و بەسەر دوو باس دابەش کراوە: باسى يەكەم, ئەرمینیا لە سەردەمی دامەزراندنی دەوڵەتی ساسانی و ماوەی لاوازی یەکەم, لە دوو خاڵدا باسى لێوە كراوە یەکەم, ئەرمینیا لە سەردەمی ئەردەشێری یەکەم و شاپوری یەکەم, دووەم ئەرمینیا لە ماوەی لاوازی یەکەمی دەوڵەتی ساسانی. باسی دووەم, بارودۆخی ئەرمینیا لە سەردەمی شاپوری دووەم و تا ساڵی 579ز و ململانێی لەگەڵ بێزەنتە, ئەمەش دابەشی چەند خاڵێک کراوە, لە خاڵی یەکەمدا ئاماژە بە ململانێی ساسانی و بێزەنتی لەسەر ئەرمینیا لەسەردەمی شاپوری دووەم کراوە, لە خاڵی دووەم باس لە ململانێی نێوان ساسانیەکان و بێزەنتیەکان و دابەش بوونی ئەرمینیا کراوە, لە خاڵی سێیەم دا, باس لە بارودۆخی سیاسی ئەرمینیا لە 459 تاوەکو 579ز کراوە. Keywords in Arabic: ارمينيا - صراع - القوى العظمى - تيكران - التوسع Abstract in Arabic: الموقع الجغرافي لأرمينيا و تکوینة بين حضارات الشرقي والغربي وخاصة علی الطريق التجارية، وايضاً مكانتها السياسية بين بلدان يظهر أهمية ٲرمينيا ودور سكانها في التطورات السياسية. طبيعة ٲرمينيا جعلتها تظهر كقلعة داخلية للشرق الأوسط، و خاصة في العهود القديمة هذا الموقع السياسي جعلت من أرمينيا أن تعود لسكانها تارة بالخير و أخرى بالشر. وقوع أرمينيا على الطريق الدول العظمى و القبائل المحاربة جعلتها تتظرر كثيراً من جراء الهجمات عليها وترك اثراً سيئا على الأستقرار و الوضع الداخلي. وأهمية البحث يمكن في أن أرمينيا تعتبر منطقة للتحركات العسكرية و العلاقات السياسية بين أمبراطوريتي (الفرس و الروم). قد تحدثنا في البحث عن توضيح دور أرمينيا و شرح النقاط المهمة في كيفية العلاقات و بيان اسبابها و نتائجها, الهدف من البحث هو إظهار التاريخ السياسي لأرمينيا في تلك الفترة المحددة, كيفية العلاقات السياسية و العسكرية بين امبراطوريتي (الفرس و الروم) و المحاولات الأرمنية لأستقرار المنطقة و بقاء أرمينيا نفسها. يتكون بحثنا هذا والذي بعنوان (أرمينيا في ظل صراع القوى العظمى 95ق.م ـ 579م) من ثلاثة فصول, وتم تقسيم كل فصل إلى مباحث عديدة, كما يأتي: في الفصل الأول, تم ٳظهار المكانة والموقع الجغرافي لأرمينيا وثراء المنطقة بالموارد الطبيعية. كما تم تقديم مقدمة عن الوضع السياسي والاقتصادي والاجتماعي للمنطقة قبل عهد ( تيكران الكبير) في بعض مواضع من البحث وعلی شكل نقاط. وفي الفصل الثاني, تم الحديث عن عهد (تیكران الكبير) و توسيع سلطته. وفي عهد هذا الملك وصلت ٲرمينيا ٲلی ٲوج قوتها زهوها. هذا الملك لم يدافع عن الدولة فحسب. بل بدٲ في الوقت نفسه بتوسيع سلطته فاتسعت حدود سلطته كثيرا. وكذلك تم الحديث عن الوضع السياسي لأرمينيا والأحداث السياسية والصراع بين دولتي روم وبارثيا و دور ٲرمينيا في عهد تيكران حتی سقوط دولة بارثيا، و ٲثر الصراع والمواجهات علی ٲرمينيا. ٲما الفصل الثالث فتم تخصيصه للوضع السياسي لأرمينيا في عهد الساسانيين والصراع بينهم وبين الروم وٲثره علی ٲرمينيا. كذلك تم ذكر الوضع السياسي لأرمينيا خلال الصراع بين البيزنطيين والساسانيين و تقسيم ٲرمينيا. وتم النظرة ٳلی ٲحداث النصف الثاني من القرن الخامس الميلادي ٳلی نهاية حكم كيسرى انوشيروان 579م. Keywords in English: Armenia - Conflicts - Great Forces - Tigran - expansionism Abstract in English: The geographical position of Armenia between the eastern and western civilizations; it's location on the trade roads, and its political role among the great powers of the region confirms the Armenia and its populations role in the political development. Armenia's nature, especially during the ancient ages, has helped it to appear as an interior castle. The nature of Armenia has had pros and cons for the Armenians. That's, Armenia is located on the road of the powerful and warrior nations, which had made Armenia face attacks and suffer a lot of damages; and that led to instability. This study (Armenia in Great Forces' Conflicts 95 BC – 579 AD) is divided into three main chapters; each contains several sections, as below: Chapter one contains the importance of the Armenia's geographical position and its richness in natural resources. Furthermore, an introduction about the political and economic conditions before the (great Tigran). In chapter two, the era of (great Tigran ) and his expansions have been talked about. During the era of this king, Armenia reached the peak of its powerfulness and superiority. This King did not just defend on his kingdom, but rather, he expanded the borders of his kingdom and empowered his reign. In addition, this chapter talks about the Armenia's political conditions and the political conflicts between the states of Rome and Part and Armenia's role during the time of kings who ruled after Tigran until the collapse of the state of Part and the effects of the conflicts on Armenia. Chapter three is allocated for the political conditions of Armenia during the period of the Sasanian, and the conflicts between the Sasanians and the Romans and their influences on Armenia. And more than that, there are some sections in this chapter about the political conditions of Armenia during the period of the conflicts between the Byzantines and the Sasanians, and the division of Armenia. In addition, the incidents of the second half of the fifth century A. D. until the end of the reign of Kasra (Anoshirwan 579 A. D.) have been talked about. At the end of this study, the results of the study have been showed in several points. |
Theses Database > MA >
